มอส..พืชจิ๋วแต่คุณค่าไม่จิ๋ว

มอส พืชสีเขียวปกคลุมบนพื้นดิน มักถูกมองว่าเป็นตะไคร้น้ำ ไม่มีค่า แต่แท้จริงแล้วเป็นพืชที่มีคุณค่าทางยา สรรพคุณจัดอยู่ในกลุ่มยาครอบจักรวาลมอส พืชสีเขียวขึ้นปกคลุมบนพื้นดิน ที่คนมักมองว่าเป็นตะไคร้น้ำ ไม่มีค่า แต่แท้จริงแล้วมอส กำลังเป็นที่นิยมสำหรับชาวยุโรปและอเมริกา ที่หยิบเอาจุดเด่น ด้านความคงทน ตายยากดัดแปลงประดับตกแต่งบ้านได้อย่างแยบยล

ดร.รสริน พลวัฒน์ นักวิจัยจากภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ถ่ายทอดประสบการณ์ตลอด 10 ปี ที่ศึกษาพืชในตระกูลมอสให้ฟังว่า มอสเป็นพืชในตระกูลไบโอไฟต์ นี้มีลักษณะเด่นคือโตง่าย ตายยาก เนื่องจากมีกลไกพิเศษที่สามารถฟื้นคืนชีพได้ เมื่ออยู่ในสภาพแวดล้อม และความชื้นที่เหมาะสม

ด้วยคุณสมบัติพิเศษที่กล่าวมาข้างต้น จึงไม่แปลกที่ปัจจุบันจะนำพืชกลุ่มนี้มาใช้ประโยชน์มากขึ้น โดยเฉพาะมอส ที่นิยมนำมาใช้เป็นเครื่องประดับตกแต่งบ้าน จัดสวน โดยประเทศสวิสเซอร์แลนด์ มีความนิยมนำพืชดังกล่าวมาปลูกบนกำแพงซีเมนต์ เพื่อคงความชื้น ยืดระยะเวลาสึกกร่อนของผนังไว้ได้นานขึ้น

 สำหรับประเทศไทยเน้นใช้เป็นเครื่องประดับตกแต่ง จัดสวน เช่น สวนมอสฮ่อมดอย จังหวัดเชียงใหม่ ที่เริ่มทำธุรกิจจากมอสส่งออกในรูปเครื่องประดับ เช่น พรมแต่งบ้านจากมอส กรอบรูปมีชีวิตโดยมีมอสเป็นส่วนประกอบ ตลอดจนนำมอสไปตกแต่งในตู้ปลาเพื่อเพิ่มออกซิเจนในน้ำ เป็นต้น

“มอสเป็นพืชที่มีกลไกในการดักจับฝุ่น เปลี่ยนเป็นปุ๋ยให้กับตัวมันเอง โดยสามารถใช้แทนเครื่องกรองอากาศ ที่มีความคงทน อีกทั้งยังมีคุณสมบัติด้านการดูดซับโลหะหนัก ซึ่งสามารถใช้เป็นเครื่องมือช่วยชี้วัดปริมาณสารพิษในพื้นที่ได้ด้วย” นักวิจัยกล่าว

 พืชในกลุ่มไบรโอไฟต์ แบ่งออกเป็น 3 ชนิด ที่รู้จักกันดีก็คือ มอส ลิเวอร์เวิร์ต และฮอร์นเวิร์ต ที่เป็นพืชในตระกูลเดียวกันแต่แตกต่างกันที่รูปร่างลักษณะที่สามารถแบ่งแยกได้ชัดเจน โดยนักวิจัยในหลายประเทศเริ่มสนใจศึกษาพืชตระกูลนี้ในเชิงลึกเพื่อดึงเอาประโยชน์ที่ซ้อนอยู่มาใช้งาน

โดยเฉพาะลิเวอร์เวิร์ต ที่มีการศึกษาลึกถึงโครงสร้างทางเคมี โดยนำสารสกัดที่ได้จากพืชชนิดนี้มาศึกษาในเชิงลึก ซึ่งพบว่ามีสารออกฤทธิ์ที่เหมาะสมในการพัฒนาเป็นยารักษาโรค ในกลุ่มแอนตี้ไบโอติก หรือแม้แต่ลิเวอร์เวิร์ตบางชนิดที่มีกลิ่นหอม ก้สามารถนำมาพัฒนาเป็นหัวน้ำหอมได้เช่นกัน

 “สารสกัดที่ได้จากลิเวอร์เวิร์ดมีการศึกษากันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะประเทศญี่ปุ่น ที่มีการทดสอบประสิทธิภาพการออกฤทธิ์ในหนูทดลอง ระดับห้องปฏิบัติการ แม้จะยังไม่มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ หรือยาจากสารสกัดจากพืชตระกูลนี้ได้สำหรับ แต่นักวิจัยก็มีความเชื่อมั่นว่า สารสกัดที่ได้มีคุณสมบัติเหมาะเป็นยาแก้ไข้ ยาแก้ปวด ยาคลายกล้ามเนื้อ ยาแก้โรคกลากเกลื้อน รวมถึงมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งได้ด้วย ซึ่งประเทศจีนมีการใช้ยาประโยชน์จากมอสเป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านในการรักษาโรคฝีหนอง มาเป็นเวลานาน” น.ส.สุนทรี กรโอชาเลิศ จากภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัย เชียงใหม่ กล่าวเสริม

 สำหรับการศึกษาพืชตระกูลไบรโอไฟต์ในประเทศไทยยังอยู่ในวงจำกัด แม้จะยังไม่มีการศึกษาในระดับเคมี เพื่อดึงเอาสารสำคัญมาทดสอบ แต่ก็มีนักวิจัยที่ทำที่พยายามเก็บรวบรวมข้อมูลเฉพาะด้านสายพันธุ์และแหล่งกำเนิดของพืชในตระกูลนี้ให้ได้มากที่สุด

 จากฐานข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้ในประเทศไทย โดยแหล่งที่พบพืชในตระกูล ไบรโอไฟต์ส่วนใหญ่จะอยุ่ในภาคเหนือ โดยปัจจุบันเรามีข้อมูลแล้วกว่า 200 สายพันธุ์ โดยส่วนใหญ่เป้นข้อมูลในเชิงอนุกรมภิธาน และนิเวศวิทยา แต่ยังไม่มีการทดสอบทางเภสัชวิทยาเพื่อศึกษาโครงสร้างทางเคมีในเชิงลึก

 “หากเรามีข้อมูลที่มากพอเกี่ยวกับสายพันธุ์และแหล่งที่มา ในอนาคตสามารถขยายสายพันธุ์ โดยการเพาะเลี้ยงในสภาพที่เหมาะสม สามารถเพาะขยายพันธุ์ เพื่อนำพืชดังกล่าวไปใช้ประโยชน์ได้ในอนาคต ซึ่งหากนักวิจัยไทยเริ่มต้นศึกษาสารสกัดของลิเวอร์เวิร์ตในเชิงลึก มีความเป็นไปได้ว่าจะค้นพบสายพันธุ์ใหม่จาก 6 พันชนิด ที่มีสารสำคัญ อย่างเช่นงานวิจัยลิเวอร์เวิร์ต ในตระกูล มาแคนเซีย ที่นักวิจัยญี่ปุ่นทำและได้จดสิทธิบัติเอาไว้แล้ว” นักวิจัยกล่าว

แหล่งที่มาของข่าว : หนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ