วิวัฒนาการของการเขียนจดหมาย ได้ถือกำเนิดขึ้นเป็นครั้งแรกตั้งแต่เมื่อใดนั้น ไม่มีใครให้คำตอบได้อย่างชัดเจน แต่เท่าที่ปรากฏในประวัติศาสตร์ จะเห็นได้ว่า จดหมายเพิ่งมีกำเนิด มีบทบาทและวิวัฒนาการแก่สังคมมนุษย์อย่างแท้จริงในสมัยต้นแห่งประวัติศาสตร์ ที่ดินแดนตะวันตกกำลังมีความเจริญอยู่รอบๆ ทะเลเมดิเตอร์เรเนี่ยน อันได้แก่ อียิปต์ กรีก และโรมัน
อียิปต์ เป็นเสมือนดินแดนแห่งการเขียนจดหมาย กระดาษปาปิรุส (Papyrus) ซึ่งเป็นที่รู้จักกันมาช้านานนั้น เป็นเครื่องแสดงถึงการกำเนิดและวิวัฒนาการของจดหมายได้เป็นอย่างดี นอกจากจะใช้จารึกคำสอน ตำราต่างๆ เก็บไว้ในหอสมุดที่ใหญ่โตที่สุด ในสมัยนั้นแล้ว กระดาษปาปิรุส ก็ยังได้ใช้เป็นกระดาษเขียนจดหมายที่ส่งถึงกันอีกด้วย
แต่การเขียนจดหมายถึงกันในสมัยนั้น นับว่ามีน้อยมาก ผู้ที่จะเขียนจดหมายส่งข่าวถึงกัน ส่วนใหญ่มักจะเป็นกษัตริย์เจ้าผู้ครองนคร หรือคหบดีผู้มีอิทธิพลในทางการปกครองของแต่ละประเทศ และจดหมายในสมัยนั้นส่วนใหญ่จะมีลักษณะเป็นม้วนยาวๆ กลมๆ หรือพับซ้อนกันหลายๆ ชิ้น สำหรับวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการเขียนจดหมาย ที่นับว่ามีวิวัฒนาการไปตามยุคสมัย เช่น การใช้แผ่นหนังสัตว์แทนการใช้กระดาษปาปิรุส ซึ่งหาซื้อยาก และต่อมาก็ได้มีการใช้เปลือกไม้ แผ่นโลหะ ก้อนดินเหนียว หิน และผ้าลินิน ผ้าไหม เป็นต้น
เมื่อวัสดุอุปกรณ์การเขียนจดหมายได้วิวัฒนาการจนต่อมาได้มีการนำกระดาษที่บางเบา พู่กัน และหมึกมาใช้ในการเขียนแล้ว การเขียนจดหมายก็แพร่หลายอย่างรวดเร็ว การปรับปรุงอุปกรณ์การเขียนจดหมายมีอยู่ตลอดเวลา จนกระทั่งในศตวรรษที่ 18 ได้มีผู้คิดประดิษฐ์ทำซองใส่จดหมาย เพื่อให้ดูเรียบร้อยและรักษาความลับในจดหมายได้ รูปร่างลักษณะของซองใส่จดหมายดูเหมาะสมจนเป็นที่นิยมแพร่หลายตั้งแต่นั้นมา นอกจากนี้ ในช่วงเวลาดังกล่าว ได้มีเจ้าของร้านขายหนังสือและเครื่องเขียนชาวอังกฤษ ชื่อ บรีเมอร์ (Bremer) ได้คิดทำกระดาษเขียนจดหมายขนาดต่างๆ รวมทั้งได้มีการจัดทำการ์ดเล็กๆ ออกขาย ซึ่งได้รับความสนใจจากบรรดานักท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก เนื่องจากสะดวก ไม่ต้องวุ่นวาย เสียเวลาในการพับและผนึกส่ง และนี่ก็เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้คนหันมาสนใจและนิยมใช้โปสการ์ดกันมากขึ้น ซึ่งโปสการ์ดดังกล่าวนี้ อาจเรียกได้ว่าเป็นต้นกำเนิดของไปรษณียบัตรก็ว่าได้
ในสมัยก่อน การส่งหรือรับจดหมายจะถือเป็นเรื่องของเจ้าของจดหมายที่ต้องดำเนินการเอง เช่น การฝากส่งไปกับผู้เดินทาง การใช้ม้าเร็ว หรือฝากไปกับเรือสินค้า เป็นต้น ต่อมาเมื่อกาเขียนจดหมายและการติดต่อถึงกันโดยทางจดหมายได้รับความนิยมและแพร่หลายไปทั่วโลกอย่างรวดเร็ว ประเทศต่างๆ จึงได้จัดตั้งหน่วยงาน (การไปรษณีย์) ที่ทำหน้าที่ให้บริการแก่ประชาชนทั่วไปและหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน อย่างไรก็ดี จดหมายที่มีการติดต่อซึ่งกันและกัน ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ยังมีการจำแนกออกเป็นประเภทต่างๆ เช่น จดหมายราชการ จดหมายส่วนตัว จดหมายร้องทุกข์ ร้องเรียน จดหมายเปิดผนึก เป็นต้น
ทุกวันนี้แม้การสื่อสารจะก้าวหน้าไปอย่างมากและหลากหลายวิธีที่จะให้เกิดความรวดเร็ว เช่น โทรศัพท์ อินเตอร์เน็ต หรือสื่อทางอิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ แต่ความสำคัญของการเขียนจดหมายยังคงคุณค่าในฐานะเป็นสื่อสัมพันธ์อันดีแห่งสังคมทุกยุคทุกสมัย
ขอขอบคุณข้อมูลจาก : บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด และวิชาการดอทคอม
